Description

Od momentu podpisania w 1975 r. w Helsinkach Aktu końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie prawa człowieka nabierały coraz większego znaczenia w relacjach demokratycznych państw zachodnich z Warszawą. Stały się jednym z elementów zimnowojennej gry między dwiema stronami żelaznej kurtyny. Czworo historyków z renomowanych polskich ośrodków akademickich, korzystając z do tej pory nieznanych, niedawno odtajnionych dokumentów przechowywanych w archiwach zagranicznych, opisuje, w jaki sposób rządy najważniejszych graczy zachodnich – Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Republiki Federalnej Niemiec, Francji, państw skandynawskich i Kanady – odnosiły się do kwestii przestrzegania praw człowieka w PRL i jak wpływało to na ich politykę zagraniczną wobec Polski. Przebadany okres obejmuje lata 1975–1981, a więc czas od podpisania aktu helsińskiego do wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Druga połowa lat 70. była okresem wyjątkowo dobrych stosunków Warszawy z Zachodem. Rządy zachodnie podejmowały próby wprowadzenia w życie zapisów tzw. III koszyka, aby zwiększyć swobodę przemieszczania się i umożliwić łączenie się rodzin rozdzielonych granicami państwowymi. Dokonywały też oceny przestrzegania praw człowieka w Polsce. Autorzy przebadali dokumenty tworzone przez różne rządowe ośrodki analityczne, a także przyjrzeli się wpływowi opinii publicznej w państwach demokratycznych na politykę w kwestii praw człowieka. W książce przedstawiono stosunek poszczególnych państw do rozwoju polskiej opozycji politycznej, porównano podejście do dysydentów i polityki władz Polski Ludowej wobec nich. Zagadnienia te ukazano na szerszym tle rozważań nad prawami człowieka po konferencji w Helsinkach i w kontekście koncepcji wykorzystania konferencji przeglądowych KBWE w Belgradzie i Madrycie jako dodatkowych narzędzi nacisku na PRL. Dostęp do niedawno odtajnionych źródeł pozwolił na przebadanie również okresu działania „Solidarności”, której powstanie uznano na Zachodzie za przejaw poprawy sytuacji na polu praw człowieka, aż do momentu wprowadzenia 13 grudnia 1981 r. stanu wojennego, który zamykał okres lepszych relacji.