Description

W nauce prawa prywatnego od kilku lat coraz więcej się mówi o europejskiej tradycji prawnej. Czasem samo wspomnienie o niej rodzi kontrowersje. Trudno nam dziwić się powstającym wątpliwościom, skoro dyskusje zazwyczaj toczą się na znacznym stopniu ogólności. Paradoksalnie zaś pełno jest obaw przed wchodzeniem w szczegóły. Dzieje się tak głównie dlatego, że miast intuicji i przykładów czy powierzchownych zestawień potrzeba solidnego studium poszczególnych rozwiązań prawnych w historii prawodawstw – nie tylko przecież Europy. Przyszedł zatem czas najwyższy, aby poszukiwania z zakresu europejskiej tradycji prawnej doczekały się serii wydawniczej, dostarczającej studia spełniające postulat pogłębionej analizy porównawczo-historycznej i uwzględniające perspektywę korzystania w takim kontekście z rzymskiego doświadczenia prawnego. Wszystko dla wzmocnienia argumentacji oraz użyteczności prawniczej interpretacji: tak przez zrozumienie, skąd współczesne prawo wyrasta, jak i w celu racjonalnego prognozowania rozwoju poszczególnych regulacji. Idea użytecznego dla współczesności połączenia porównawczego i historycznego spojrzenia na prawo nie jest nowa w europejskiej nauce prawa prywatnego. W nauce polskiej widać ją u Leona Pinińskiego (1857-1938), Ignacego Koschembahra-Łyskowskiego (1864-1945) lub Stanisława Wróblewskiego (1868-1938). Każdy, kto sięgnie do ich prac zauważy, że rozważania prowadzone w tym właśnie nurcie stały się jedną z przyczyn sukcesów w budowaniu jednolitego prawa II Rzeczypospolitej. Sukcesy te, a przecież korzystamy z nich do dzisiaj, potwierdzają konieczność łącznego posługiwania się trzema argumentami: dogmatycznym, historycznym i komparatystycznym. Jednak nawet prosta kontynuacja tamtych studiów nie wydaje się wystarczająca wobec zmian praktyki prawnej w ostatnich dziesięcioleciach. Tym bardziej nie odpowiada wyzwaniom naszego czasu dogmatyczna analiza, prowadzona dla danego momentu dziejów. Potrzeba szerokiego spojrzenia na historyczne przemiany prawa. Niezbędny jest też argument prawnoporównawczy stosowany synchronicznie, a więc przez studium rozwiązań prawnych różnych jurysdykcji w tym samym czasie, ale też ujmowany diachronicznie jako porównanie w dziejowym procesie przemian. Oczywiście sposób i zakres sięgania do dawnego prawa oraz do praw obcych musi uwzględniać to, co można nazwać duchem czasów.